MEP Hasselt 2023

Het vraagstuk over de rol en houding van de EU in een veranderend geopolitiek landschap.

De EGKS, de vroegste voorloper van de Europese Unie, plaatste de productie van kolen en staal onder het gezag van een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit om zo oorlogen tussen de erfvijanden Frankrijk en Duitsland “materieel onmogelijk te maken”. Ook haar opvolgers legden in hun buitenlands beleid veeleer de nadruk op diplomatie dan op militaire dreiging en protectionistische handelsmaatregelen.

De oorlog in Oekraïne waarbij Rusland zich als agressor opstelt, dwingt de EU tot een herziening van haar buitenlandse politiek. Hetzelfde geldt voor de toegenomen blootstelling aan buitenlandse beïnvloeding zowel tijdens verkiezingen als tijdens het dagelijkse besluitvormingsproces, dit zowel in de lidstaten als in de EU.

Europa vertrouwt al decennia lang op de NAVO in geval van een militair conflict. Sinds de Brexit is nog maar 20 procent van het budget van de NAVO afkomstig van de EU-landen. Europa ging er steeds van uit dat in geval van militair conflict de Verenigde Staten als belangrijkste lid van de NAVO de EU zouden beschermen. Oud-presidenten Obama, maar vooral Trump, hebben echter duidelijk gemaakt dat de EU voor haar eigen veiligheid moet zorgen. De VS wil zich meer focussen op de machtsstrijd met China, niet alleen een snel groeiende economische maar ook sterk ontwikkelende militaire macht.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de EU, in een veranderend geopolitiek landschap, haar voornamelijk diplomatieke koers behouden of zal de EU zich op het vlak van buitenlandse politiek assertiever en krachtiger moeten opstellen?

Vraagstuk over de positie en de rol van de EU in bestrijding van de gevolgen van de klimaatopwarming.

Op de klimaattop van Parijs in 2015 hebben rijke landen beloofd om tussen 2020 en 2025 jaarlijks ten minste 100 miljard dollar beschikbaar te stellen voor ‘klimaatfinanciering’ in armere landen. Dit bedrag werd de afgelopen jaren nooit gehaald.

In 2020 haalden de ontwikkelingslanden volgens cijfers van de OESO 83,3 miljard dollar op. Volgens Oxfam Novib ligt dit bedrag in werkelijkheid lager omdat deze steun voor het grootste deel uit leningen bestaat, die de landen uiteindelijk weer terug moeten betalen.

Op de COP 27 in november 2022 werd besloten tot de oprichting van een klimaatschadefonds waarbij werd afgesproken wie in aanmerking komt voor een schadevergoeding en wie mee betaalt. De Europese landen zitten in deze laatste groep. ‘Details’ zoals wie wanneer hoeveel moet bijdragen zijn evenwel nog niet afgesproken.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de EU een bijdrage leveren aan het oplossen van de klimaatschade die ontstaat in armere landen vanwege economische groei in de EU zonder negatieve bijeffecten voor de ontvangende landen?

Het vraagstuk van de gendergelijkheid in de sport.

Genderongelijkheid in de sport verwijst in de eerste plaats naar de ongelijke behandeling en kansen voor mannelijke en vrouwelijke atleten. Dit kan zich op verschillende manieren uiten, zoals ongelijke beloning, gebrek aan financiering en middelen voor vrouwelijke teams en ongelijke media-aandacht.

Een van de meest opvallende voorbeelden van genderongelijkheid in de sport is de loonkloof tussen mannelijke en vrouwelijke atleten. Een ander gebied waarop genderongelijkheid in de sport tot uiting komt, is de financiering en de middelen voor vrouwelijke teams. Vrouwelijke atleten hebben vaak minder toegang tot goede trainingsfaciliteiten, begeleiding en uitrusting dan mannelijke atleten. Ook in de omkadering is er nog geen sprake van een genderevenwicht. Vrouwen blijven ondervertegenwoordigd in de besluitvormingsorganen op alle niveaus. Vrouwelijke sporten krijgen ten slotte ook minder zendtijd en aandacht in de media, wat het voor vrouwelijke atleten moeilijker kan maken om erkenning en steun te krijgen.

Opdracht aan de commissie
Wat kan EU doen om tot een grotere gendergelijkheid in de sport te komen?

Het vraagstuk over de bijdrage van de luchtvaartsector aan het behalen van de Europese klimaatdoelen.

In het klimaatakkoord van Parijs hebben de Europese lidstaten afgesproken dat ze in 2050 klimaatneutraal willen zijn. Om dit doel te bereiken zou Europa de CO2-uitstoot in 2030 al met 55% teruggebracht moeten hebben. Momenteel is de luchtvaart verantwoordelijk voor 2% van de wereldwijde CO2-uitstoot en de verwachting is dat het aantal luchtvaartpassagiers in de komende 20 jaar zal verdubbelen.

In een poging de CO2-uitstoot in de luchtvaartsector te reduceren, lanceerde de Europese Commissie het ReFuelEU Aviation Initiative. De Commissie wil hiermee het gebruik van duurzame biobrandstoffen voor de luchtvaartsector, waarin elektrificatie geen evidentie is, promoten. Het risico bestaat echter dat dit het gebruik van biobrandstoffen in de rest van de transportsector – het wegverkeer en de zeevaart – omwille van het beperkte aanbod zal bemoeilijken. Het is dan ook de vraag of de transportsector in zijn geheel de klimaatdoelstellingen kan halen, als er binnen de luchtvaartsector ook niet op andere maatregelen wordt ingezet.

Daarnaast is het voor consumenten lang niet altijd aantrekkelijk om voor een duurzamere manier van reizen te kiezen. Vliegtickets zijn relatief goedkoop want veel vliegmaatschappijen krijgen subsidies van overheden, er zit geen btw op tickets en er zit geen accijns op kerosine. Negen Europese landen hebben inmiddels bij de Europese Commissie aangedrongen op het invoeren van een Europese vliegbelasting.

Opdracht aan de commissie
Welke maatregelen moeten op Europees niveau worden genomen om de luchtvaartsector te verduurzamen, rekening houdend met het grote economisch belang van de luchtvaartsector?

Het vraagstuk van de waarborging van burgerlijke vrijheden.

In verschillende lidstaten staat de vrijheid van vereniging en demonstratie onder druk. Amnesty International publiceerde onlangs een rapport waarin hiervoor wordt gewaarschuwd.

In Frankrijk werd een demonstratie van vrouwelijk islamitische voetbalsters verboden door de lokale prefectuur vanwege mogelijke verstoring van de openbare orde en zorgen over de veiligheid van de demonstranten zelf. In Hongarije is het demonstratierecht zelfs in de grondwet drastisch ingeperkt, met als reden dat het ‘uitoefenen van het recht op vrijheid van meningsuiting en het recht op vergadering (demonstratierecht) niet iemands privé- en gezinsleven mag schaden’. Tijdens corona werd het veiligheidsargument vaak gebruikt om een demonstratie tegen de coronaregels te verbieden.

Een belangrijke verdragsbepaling in dit verband is artikel 11 van het sinds 1953 geldende Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), waarin het recht op vrijheid van vreedzame vergadering is neergelegd.

De spanning tussen het demonstratierecht en de nationale en openbare veiligheid is niet nieuw. De balans lijkt echter steeds vaker door te slaan naar veiligheid in plaats van naar het recht op betoging. Lokale en nationale besluitvorming lijkt hier in de praktijk voorrang te krijgen op de supranationale Europese wetgeving. Wanneer een demonstratie op nationaal of lokaal niveau wordt verboden is er weinig kans voor de individuele burger om dit tijdig terug te draaien op Europees niveau.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de EU ervoor zorgen dat het grondrecht op demonstreren voor iedere Europese burger gewaarborgd blijft?

Het vraagstuk van de economische verschillen op regionaal niveau.

De Europese Unie is een van de rijkste continenten van de wereld maar er bestaan in Europa grote welvaartsverschillen tussen de regio’s. Vooral met de komst van tien nieuwe lidstaten in 2004 werden de verschillen tussen arm en rijk groter.

Die groeiende kloof wordt het meest zichtbaar op regionaal niveau. Sinds 1995 is de economische ongelijkheid tussen EU-lidstaten onderling kleiner geworden, maar zijn de regionale economische verschillen binnen de meeste lidstaten juist toegenomen.

Aan de ene kant staan bevolkingsgroepen die veel profiteren van globalisering, voor wie open grenzen méér kansen en méér welvaart betekenen. Aan de andere zijde worstelen burgers met nadelen van diezelfde globalisering, waar open grenzen juist gezien worden als een oorzaak van verlies aan zekerheid, zeggenschap en identiteit. Juist in deze achtergestelde regio’s zie je dat nationalistische en anti-Europese sentimenten toenemen.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de EU de economische verschillen en de daarmee samenhangende nationalistische en anti-Europese sentimenten binnen de achtergestelde regio’s verkleinen?

Het vraagstuk van de financiële gezondheid van de EU en haar lidstaten in tijden van mondiale omwentelingen.

De afgelopen 24 maanden is de wereld grondig veranderd en hiermee ook de prioriteiten van de EU. In 2020 begon de wereldwijde coronapandemie hevig om zich heen te slaan. Nationale overheden en de Europese Commissie zetten alle zeilen bij om de economische impact van het virus op onze samenleving zoveel mogelijk te beperken. Dit heeft de Europese belastingbetaler indirect handenvol geld gekost, af te lezen aan de ontspoorde nationale begrotingen en de fors opgelopen staatsschuld. Volgens de EU-begrotingsregels mogen deze tekorten niet (te) hoog oplopen, maar tot dusver kneep de Commissie op dit vlak een oogje dicht.

De Russische inval in Oekraïne begin 2022 heeft aan de korte periode van economisch herstel na de pandemie abrupt een einde gemaakt. Energieprijzen stegen naar recordniveaus, waarna ook de prijs van tal van andere goederen en diensten fors toenam. Afgelopen jaar piekte de inflatie in de landen van de EU dan ook op een niveau dat niet meer gezien was sinds de oliecrisissen in de jaren 70. Nationale overheden en de Europese Commissie vaardigden allerhande steunmaatregelen uit om de gevolgen van de gestegen levensduurte enigszins te verzachten. Ook deze maatregelen wegen zwaar op de begrotingen van de individuele lidstaten én van de EU als geheel.

Daarnaast zijn er een aantal EU-landen die (blijven) zondigen tegen enkele basiswaarden en -regels van de EU, zoals het respect voor een onafhankelijke rechterlijke macht, gendergelijkheid en de primauteit van het Europese recht. Dit ondergraaft het Europese project en de samenhang van de EU in zijn geheel en zet de deur open voor een ‘Europa à la carte’. Het bestaande ‘conditionaliteitsmechanisme’ maakt dat deze landen hun subsidies geblokkeerd kunnen zien als ze geen respect tonen voor de principes van de rechtsstaat.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de Europese Unie vasthouden aan de EU-begrotingsregels en het ‘conditionaliteitsmechanisme’ en daarnaast rekening houden met de samenhorigheid binnen de EU in tijden van externe dreiging?

Het vraagstuk van de duurzame energie in Europa.

Door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne is de duurzaamheid van de energietoevoer in en naar Europa op losse schroeven komen te staan. Maandbedragen gaan in veel huishoudens omhoog. Italië roept de noodtoestand uit, Noorwegen heeft de gaskraan naar Europa wijd opengedraaid en Nederland kampt met tegengestelde belangen rondom de gaswinning in de noordelijke provincie Groningen. Ook de verschillende steenkoolcentrales in Europa produceren weer op volle capaciteit.

Het is door de onzekere en onvoorspelbare situatie in Oekraïne nog onduidelijk wanneer het einde van de oorlog in zicht is. Daarnaast werd in 2019 de Green Deal gepresenteerd waarin de EU-lidstaten afspraken hebben gemaakt om de EU in 2050 klimaatneutraal te laten zijn.

Op de lange termijn wil de EU naar een klimaatneutraal en klimaatbestendig Europa, vastgelegd in de Green Deal. Dit betekent dat er ook maatregelen genomen moeten worden om goed om te kunnen gaan met veranderingen in het klimaat die niet af te wenden zijn. Deze plannen voor de lange termijn botsen op dit moment met de actuele problematiek op het gebied van de energietoevoer.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de EU reageren op de actuele energiecrisis en daarbij rekening blijven houden met de doelstellingen van de Green Deal?

Vraagstuk van homogeniteit binnen de EU en toetreding tot de Europese Unie.

Sinds de oprichting van de Europese Unie zijn geleidelijk aan steeds meer landen tot de Unie toegetreden. Het beleid voor uitbreiding bepaalt aan welke criteria landen moeten voldoen om toe te treden. Inmiddels telt de EU 27 lidstaten.

Landen moeten aan een aantal voorwaarden voldoen om lid te worden van de Unie: de Kopenhagen-criteria. Een toekomstig lid moet bijvoorbeeld een democratische regering hebben, die goed omgaat met mensenrechten. Ook moeten minderheden worden beschermd en moet de economie goed functioneren. Tot slot moeten nieuwe lidstaten de Europese regels overnemen. De landen die lid willen worden van de EU worden onderverdeeld in kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten

In de laatste jaren is de druk op de EU om zich sterker te presenteren gegroeid door het isolationisme van de VS tijdens het presidentschap van Trump en de opkomst van China als speler op het wereldtoneel. Daarnaast zijn de recente bedreigingen en acties van Rusland jegens Oekraïne een extra roep om een sterker en uitgebreider bondgenootschap te vormen.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de EU zorgen voor een grotere interne homogeniteit zodat zij zich beter kan presenteren naar het buitenland en aan welke criteria moeten eventuele nieuwe lidstaten voldoen om hieraan bij te dragen?

Het vraagstuk van de invulling van een sociaal klimaatfonds ter compensatie van de kosten van de Europese energietransitie.

De Europese klimaatwet maakt van de doelstelling om in 2030 de netto‑uitstoot van broeikas­gassen met ten minste 55% te hebben verminderd ten opzichte van 1990 een wettelijke verplichting. De EU-lidstaten werken aan nieuwe wetgeving om dit doel te bereiken en de EU tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Het pakket Fit for 55 is een reeks voorstellen om de EU-wetgeving te actualiseren en in overeenstemming te brengen met die doelstelling.

Een van de onderdelen van Fit for 55 is het EU-emissiehandelssysteem (EU-ETS). In dit systeem staan CO2-certificaten centraal: een bedrijf mag alleen CO2 uitstoten als het daar de rechten voor heeft. De EU werkt aan plannen om ook de emissies in de bouw- en transportsector op een dergelijke manier te laten afnemen. Er is de hoop dat burgers en bedrijven er zo toe aangezet worden om te investeren in alternatieve energiebronnen, betere isolatie en schoon vervoer.

Tegelijkertijd is de EU zich ervan bewust dat dergelijke veranderingen geld kosten. Een belangrijk ander onderdeel van Fit for 55, het sociaal klimaatfonds, is dan ook bedacht om burgers en kleine bedrijven tijdens deze overgangsperiode te ondersteunen. Op basis waarvan bepaalde huishoudens, ondernemers en bedrijven welk bedrag dienen te ontvangen en op welke manier dat geregeld moet worden, zijn echter nog onderwerpen van discussie.

Opdracht aan de commissie
Op welke manieren kan de invoering van het sociaal klimaatfonds om burgers te compenseren voor de kosten van de energietransitie door de Europese politiek worden gereguleerd?

Het vraagstuk van de toekomst van de landbouw in Europa.

Het aanpakken van het klimaatprobleem is binnen de gehele Europese Unie een belangrijk thema. Ook op het gebied van landbouw moeten wijziging en worden doorgevoerd om te zorgen dat de klimaatdoelstellingen behaald worden. Met de biodiversiteit gaat het rap bergafwaarts en in dichtbevolkte landen botsen nu al andere activiteiten, zoals woningbouw, duurzame energie en infrastructuur, met de zwaar gesubsidieerde intensieve landbouw en veehouderij.

De landbouwlobby is machtig, maar ook de economische positie van supermarkten die met elkaar willen concurreren en daardoor kiloknallers en stuntaanbieding en in de schappen leggen, leidt tot problemen bij de wens van de Europese commissie om in 2030 25% van de landbouwgrond binnen de Europese Unie biologisch te laten zijn. De gehele keten moet worden meegenomen in de plannen van de commissie om deze te laten slagen, van boer tot burger, van CEO tot consument.

Opdracht aan de commissie
Welke maatregelen moeten door de EU genomen worden, zodat in 2030 25% van de landbouwgrond in de gehele Europese Unie biologisch is?

Het vraagstuk van culturele diversiteit en het gemeenschappelijk cultureel erfgoed binnen Europa.

Culturele verscheidenheid, interculturele dialoog, creativiteit en het stimuleren van internationale betrekkingen vormen de basis van het cultuurbeleid van de Europese Unie. Elke lidstaat heeft een eigen invulling van het cultuurbeleid, maar het is ook belangrijk dat de Europese Unie een gezamenlijk beleid vormt over culturele thema’s. Door middel van een gezamenlijk cultureel beleid kan er meer verbondenheid ontstaan en kunnen de vreedzame betrekkingen binnen de Europese Unie versterkt worden. De maatschappelijke verhoudingen, geloofsuitingen, geschiedenis, gewoonten en gedragingen van een samenleving dragen bij aan een cultureel erfgoed. Het is van belang om met verschillende culturele gemeenschappen uit verschillende lidstaten tot een gezamenlijk Europees kader te komen.

Opdracht aan de commissie
Hoe kan de Europese Unie bijdragen aan culturele diversiteit en tegelijkertijd streven naar een gemeenschappelijk Europees cultuurbeleid voor jongeren en hoe kan dit Europees kader vervolgens bij jongeren onder de aandacht gebracht worden?